ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΥΡΙΓΕΝΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

 

·       ΜΑΘΗΜΑ

 

1.     Σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει η δομή των κρυσταλλικών πυριτικών ορυκτών από τη δομή του τήγματος; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

2.     Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν τα βασαλτικά από τα ρυολυθικά καλύμματα ως προς τη δομή και τον τρόπο σχηματισμού τους; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

3.     Πως συμπεριφέρονται οι μικτοί κρύσταλλοι κατά τη βραδεία και πως κατά τη γοργή απόψυξη του μάγματος; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

4.     Σε τι διαφέρει η υποφειτική από την ποικιλοφειριτική δομή; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

5.     Πότε οι κρύσταλλοι που σχηματίζονται σε ένα μάγμα βυθίζονται ταχύτερα και ποτέ βραδύτερα; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

6.     Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν οι βυσμάλιθοι από τις δακτυλιοειδείς φλέβες; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

7.     Τι είναι και σε ποια πετρώματα παρουσιάζονται οι κρυσταλλίτες; Ποιες οι κυριότερες κατηγορίες τους; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

8.     Γιατί ορισμένα γαββρικά πετρώματα περιέχουν εκτός από πλαγιόκλαστο μόνο κλινοπυρόξενο, ενώ άλλα κεροστίλβη; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

9.     Σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει η μυρμηκιτική από τη γραφική δομή; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

10. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν κυρίως τη σύσταση των βασαλτικών μαγμάτων; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

11. Ποιες δομές ονομάζονται ανισότροπες και ποιες ετερογενείς; Παραδείγματα. (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

12. Σε ρήγμα συστατικών Ab (αλβίτης) και An (ανορθίτης) προστίθεται το συστατικό An. Υφίσταται κάποια μεταβολή η θερμοκρασία πήξεως του μίγματος; Η υγρή ή η στερεή φάση έχει μικρότερη συγκέντρωση στο συστατικό An; Δικαιολογήστε την απάντηση. (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

13. Τι χημικές μεταβολές και αλλοιώσεις υφίσταται ο ολιβίνης κατά την πορεία κρυσταλλώσεως ενός μάγματος; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

14. Ποια είναι η μεγαλύτερη γνωστή βασική διείσδυση στο φλοιό της Γης; Τι είδους μαγματικό σώμα έχει σχηματισθεί; Ποια είναι τα ουσιώδη του γνωρίσματα; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

15. Πότε λέμε ότι οι επιμέρους κόκκοι, δηλαδή τα σημαντικότερα δομικά στοιχεία ενός πετρώματος είναι ομογενείς και πότε ετερογενείς; Αναφέρατε παραδείγματα ετερογενώς κατασκευασμένων κόκκων. (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

16. Αλκαλιαστριούχο γρανιτικό μάγμα αποψύχεται βραδέως σε βάθος 15km. Τι μετατροπές θα υποστούν κατά την πτώση της θερμοκρασίας οι αλκαλικοί άστριοι που κρυσταλλώθηκαν αρχικά; Πως ονομάζονται οι δομές που θα προκύψουν; (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001)

17. Σύστημα Αλβίτη-Ανορθίτη. Κατά την κρυστάλλωση ισορροπίας , πότε το σύστημα είναι: α) αμετάβλητο, β) μονομετάβλητο, γ) διμετάβλητο;

18. Δείγμα πυριγενούς πετρώματος που σχηματίστηκε κατά το ενδογήινο στάδιο έχει ομογενή υγρά εγκλείσματα. Άλλο δείγμα έχει ετερογενή υγρά εγκλείσματα (επίσης ενδογήινο στάδιο). Τι διαφορά έχουν στον τρόπο κρυστάλλωσης τους; Εξηγείστε με τα ανάλογα διαγράμματα.

19. Τι δομή προκύπτει από την ευκτητική κρυστάλλωση του μάγματος;

20. Μάγμα ανέρχεται μέχρι τα ανώτερα στρωματά του φλοιού. Τι είδους πετρωμάτων θα προκύψουν κατά την απόψυξη του ανάλογα με την μακροσκοπική δομή (επιφάνειες στρώσεις ή σχιστότητα) των πετρωμάτων στα οποία θα παρεμβάλλεται;

21. Τι συμβαίνει κατά την αφομοίωση ανθρακικών πετρωμάτων στο θολειιτικό βασαλτικό μάγμα;

22. Γιατί είναι δύσκολη η μίξη γρανιτικού με γρανιτικό μάγμα και βασαλτικού με γρανιτικό μάγμα;

23. Γιατί η σύσταση ορισμένων βασαλτών της Χαβάης μεταβάλλεται από θολειιτική σε αλκαλική κατά τα τελευταία σταδία της ηφαιστειακής δραστηριότητας;

24. Γιατί σε κάποια ηφαίστεια της Χαβάης παρατηρείτε αλλαγή της σύστασης των εκχυνόμενων βασαλτικών μαγμάτων από αλκαλική στα πρώτα σταδία της ηφαιστειακής δράσης, σε υπαλκαλική (θολειιτική) κατά τα τελευταία;

25. Σε πολλές μαγματικές επαρχίες παρατηρείται μια συνεχής σειρά συστάσεων των ηφαιστειακών πετρωμάτων από ρυολιθικές συστάσεις σε δακιτικές, ανδεσιτικές μέχρι βασαλτικές; Περιγράψτε τον πιθανότερο μηχανισμό (διαφοροποίηση) που οδηγεί στο σχηματισμό τέτοιων ακολουθιών ηφαιστείων;

26. Γρανιτικό μάγμα ανέρχεται βραδέως προς την επιφάνεια της Γης με το μηχανισμό του διαπειρισμού. Πως λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός; Σε ποιες περιπτώσεις το ανερχόμενο μάγμα θα φτάσει στην επιφάνεια της Γης και σε ποιες θα κρυσταλλωθεί μέσα στο φλοιό;

27. Μανδυακά πετρώματα υφίσταται μερική τήξη στην περιοχή την μανδυακής εστίας. Ποιοι παράγοντες ευνοούν το σχηματισμό αλκαλικού βασαλτικού μάγματος και ποιοι ανδεσιτικού; Τι είδους μάγματα θα παραχθούν μεταξύ των ακραίων αυτών μαγμάτων;

28. Τι είναι οι πυρομβρίτες; Πως σχηματίζονται; Τι είναι οι ρεοπυρομβρίτες;

29. Ρήγμα αλκαλικού αστρίου έχει T=1270 0C. Την ίδια θερμοκρασία έχει ρήγμα ενστατίτη. Ποιο έχει το υψηλότερο ιξώδες και γιατί;

30. Λευκοσυηνιτικό μάγμα έχει T=1000 0C. Την ίδια θερμοκρασία έχει λευκοδιοριτικό μάγμα. Αν εκχυθούν σε επιφάνειες κλίσης 100, ποιο θα σχηματίσει ποιο επίμηκες ρεύμα και γιατί;

31. Πως ονομάζονται τα πετρώματα που προκύπτουν από την απόψυξη των τηγμάτων της προηγούμενης ερώτησης;

32. Ποια δομή χαρακτηρίζεται ως εκριμματική; Πως δημιουργείται; Ποια επιμέρους σκευάσματα και ειδικές δομές περιλαμβάνει;

33. Είναι δυνατόν να σχηματιστεί γρανοδιοριτικό μάγμα από μερική τήξη βασαλτών;

34. Μάγμα σχηματίζεται με προοδευτική μερική τήξη μανδυακών πετρωμάτων. Πως συμπεριφέρονται τα μη ανταγωνιστικά στοιχεία κατά τη διεργασία αυτής της μερικής τήξης;

35. Ποιοι παράγοντες ευνοούν την άνοδο γρανιτικού μάγματος που σχηματίζεται σε βάθος 200km και ακολούθως ανέρχεται προς την επιφάνεια της Γης και ποιοι τη δυσχεραίνουν;

36. Κορεσμένο σε νερό βασαλτικό μάγμα ανέρχεται προς την επιφάνεια της Γης. Θα εκχυθεί στην επιφάνεια ως βασαλτική λάβα ή θα κρυσταλλωθεί εντός του φλοιού;

37. Κιμβερλιτικό μάγμα δημιουργείται σε βάθος 250km και ακολούθως ανέρχεται ταχύτατα προς την επιφάνεια της Γης. Ποιοι μηχανισμοι ευνοουν την ταχεία άνοδο του και πως αποδεικνύεται αυτή η μεγάλη ταχύτητα ανόδου;

38. Ποιες παρατηρήσεις ευνοούν την ερμηνεία του σχηματισμού γρανιτικού μάγματος με διαφοροποίηση βασαλτικού μάγματος και ποιες την αποκλείουν;

39. Ποιες παρατηρήσεις συνηγορούν υπέρ της ερμηνείας της προέλευσης των βασαλτικών πετρωμάτων από πιο βασικά πετρωγενή μαγματα που υπέστησαν διαφοροποίηση κυρίως με το μηχανισμό της κλασματικής κρυστάλλωσης και ποιες κατά μιας τέτοιας ερμηνείας;

40. Σε ποια περίπτωση ένα ανερχόμενο μάγμα είναι δυνατόν να κρυσταλλωθεί πλήρως σε μεγάλο βάθος εντός του φλοιού χωρίς να μεταβληθεί η θερμοκρασία του και πότε το ίδιο το μάγμα κάτω από την ίδια θερμοκρασία είναι δυνατόν να φτάνει μέχρι την επιφάνεια της Γης;

41. Ποια τμήματα του ανώτερου μανδύα είναι δυνατόν  να έχουν εκλογιτική σύσταση; Αν αυτά τα τμήματα υποστούν μερική τήξη πότε το παραγόμενο μάγμα θα είναι αλκαλικό βασαλτικό, πότε υπαλκαλικό βασαλτικό και πότε ανδεσιτικό;

42. Περθετική και αντιπερθετική δομή. Εξηγείστε με το ανάλογο διάγραμμα το σχηματισμό τέτοιων δομών.

43. Σανιδόμορφοι εν μέρει διαβρωμένοι κρύσταλλοι λαβραδοριτή μήκους 1-3mm είναι με τον επιμήκη τους άξονα κατά τέτοιο τρόπο τοποθετημένοι ώστε να σχηματίζεται ένα ικρίωμα και βρίσκονται μαζί με ισοδιαμετρικούς εν μέρει διαβρωμένους κόκκους κλινοπυρόξενου μεγέθους 1-3cm. Πως ονομάζονται η ολική ή η μερική δομή του πετρώματος ως προς τον βαθμό κρυστάλλωσης, το μέγεθος, τη μορφή, τον τρόπο σύνδεσης και τον προσανατολισμό των δομικών στοιχείων; Με ποια σειρά κρυσταλλώθηκαν τα δομικά στοιχεία;

44. Από τι συμπεραίνουμε ότι το Al μπορεί να αντικαθιστά το Si στα ανιόντα του μάγματος; Σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει η δομή του μάγματος από τη δομή των πυριτικών ορυκτών;

45. Με ποιους τρόπους διακρίνεται μακροσκοπικά και με το μικροσκόπιο ένα πυριγενές πέτρωμα από ένα ιζηματογενές;

46. Από τι είδους ιόντα αποτελείται βασαλτικό μάγμα θερμοκρασίας 1300 0C; Ποια είναι η ποσοτική τους σχέση; Τεφριτικό μάγμα της ίδιας θερμοκρασίας έχει υψηλότερο ή χαμηλότερο ιξώδες και γιατί;

47. Σε ποια περίπτωση η ανάπτυξη ενός πετρώματος είναι διεργασία αντίστροφη της διεργασίας κρυστάλλωσης του από το μάγμα και σε ποιες περιπτώσεις διαφέρει σημαντικά από αυτή; Τεκμηριώστε την απάντηση με συγκεκριμένα παραδείγματα συστημάτων ορυκτών.

48. Μανδυακά πετρώματα σε βάθος 150km υφίσταται μερική τήξη. α) Ποια είναι η πιθανή ορυκτολογική σύσταση του μανδύα σε αυτό το βάθος; β) Τι είδους μάγμα θα προκύψει αν η ρευστή φάση αποτελεί το 20% και τι αν αποτελεί το 70% της μάζας της μανδυακής εστίας; γ) Ποια είναι η ορυκτολογική σύσταση του στέρεου υπόλοιπου της μερικής τήξης;

49. Το γρανιτικό μάγμα δημιουργείται κυρίως από τη μερική τήξη πετρωμάτων παραπλήσιας χημικής σύστασης. Ποιες συνθήκες ευνοούν τη μερική τήξη αυτών των πετρωμάτων;

50. Μπορεί σε χαμηλές πιέσεις να προκύψει αλκαλικό από θολειιτικό βασαλτικό μάγμα; Εξηγείστε με διάγραμμα.

51. Με ποια σειρά κρυσταλλώνονται τα πυριτικά ορυκτά σε ένα αποψυχομένο μάγμα;

 

·                               ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

 

1.     Η δυνητική σύσταση κατά CIPW ενός μαγματικού πετρώματος είναι ( σε ποσοστά βάρους): ενστατίτης (e n, MgSiO3) 20, σιδηροσιλίτης (f s, FeSiO3) 10, φορστερίτης (f o, Mg2SiO4) 40, φαυαλίτης (f a, Fe2SiO4) 30. Να υπολογιστεί η χημική σύσταση του πετρώματος σε ποσοστά οξειδίων των μέταλλων. Σε ποια πραγματικά πετρώματα μπορεί να αντιστοιχεί; (Μ.Β. SiO2=60, Fe2O3 =160, FeO=72, MgO=40)

2.     Κατά  τον υπολογισμό του δείκτη κρυσταλλώσεως χρησιμοποιούμε: Fo’= Fo+(M.B. Fo)/(2*M.B. En)*Enny (En του δυνητικού υπερασθενούς)= Fo+(140,70/2*100,38)*Enny=  Fo+0,7003*Enny. Γιατί διαιρούμε το μοριακό βάρος του φορστερίτη δια του διπλασίου μοριακού βάρους του ενστατίτη;

3.     Να προσδιοριστούν τα A, P, Q, F, M και να ονομασθεί το πέτρωμα που έχει ορυκτολογική σύσταση (σε ποσοστά όγκου): χαλαζίας 2, μικροκλινής 38, αλβίτης με Αn2 40, ολιγόκλαστο 4, βιοτίτης 10, κεροστίλβη 6.

4.     Μαγματικό πέτρωμα έχει την ακόλουθη ορυκτολογική σύσταση (σε ποσοστά όγκου): χαλαζίας 25, σανίδιο 45, πλαγιόκλαστο 2, κεροστίλβη 10, βιοτίτης 5, ύελος 13. α) Πως ονομάζεται αυτό το πέτρωμα; β) Αν αυξηθεί βαθμιαία τα πλαγιόκλαστο από το 2% μέχρι το 85% του όγκου του πετρώματος, ποια πετρώματα θα προκύψουν διαδοχικά;

5.     Σε τι διαφέρουν οι γρανιτικοί πηγματίτες από τους γρανιτικούς απλίτες και σε τι μοιάζουν με αυτούς; Που οφείλονται οι διάφορες τους;

6.     Σε τι μοιάζει το σμήνος των φλεβών με τα ηφαιστειακά πετρώματα ενός οφιολιθικού συστήματος και σε τι διαφέρει από αυτά; (ορυκτολογικώς, δομικώς, πετρογενετικώς) 

7.     Σε τι μοιάζει ο κιμβερλίτης με τον κινέττη και σε τι διαφέρει από αυτόν; Υπάρχει συγγένεια μεταξύ αυτών των πετρωμάτων όσον αφορά την προέλευση τους;

8.     Ποια είναι τα σημαντικότερα μέλη ενός οφιολιθικού συμπλέγματος; Σε ποια μέρη της Ελλάδος απαντούμε τέτοια συμπλέγματα;

 

 

 

                                                ΔΑΠ-ΝΔΦΚ

τμήματος Γεωλογίας

                                                         πρώτη και καλύτερη