ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΑΛΑΙΟΒΟΤΑΝΙΚΗΣ
ΑΘΡΟΙΣΜΑ: Σπερματόφυτα
Α) Υποάθροισμα: Γυμνόσπερμα
Β) Υποάθροισμα: Αγγειόσπερμα
a. Κλάση Μονοκοτυλήδονα
b. Κλάση Δικοτυλήδονα
Απολιθώματα πτεριδόφυτων έχουμε στην Λήμνο, Λέσβο, την λεκάνη των Βεγόρων και στα Σκούρα Σπάρτης.
Από το Δεβόνιο έχουμε την εμφάνιση των πρώτων φυτών ξηράς. Μέσα στην θάλασσα του Δεβονίου εμφανίζονται τεράστια φύκι.
Θεωρείται ότι ήταν θέμα εξελικτικής πορείας των φυτών το να κατοικήσουν στην χέρσο. Τα ψιλόφυτα αποτελούν τις πρώτες απλές μορφές. Και από τα θαλάσσια φύκι παρατηρούμε κύρια απολίθωση.
Κατά το Λιθανθρακοφόρο έχουμε τον σχηματισμό λιθανθράκων, εξαιτίας της άφθονης βλάστησης, η οποία πιθανόν να οφείλεται στην ύπαρξη αυξημένη ποσότητας CO2, η οποία εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα μετά από κάποια ηφαιστειακή δράση. Το Ανώτερο Λιθανθρακοφόρο είναι το πλέον παραγωγικό.
Έχουμε την εξαφάνιση των ψιλοφύτων και την εμφάνιση των πρωτόγονων γυμνοσπέρμων (Pecopteris, Neuropteris, Fenopteris, Cordaites). Επίσης έχουν βρεθεί φύλλα του Annularia stilata και το γένος Stigmaria. Επίσης έχουμε τα πτεριδόφυτα καθώς και το λεπιδόδεντρο Singilaria .
Η παλαιότερη Ελληνική χλωρίδα εμφανίζεται στην περιοχή του Έβρου και είναι Ολιγοκαινική ηλικίας. Κυρίαρχο στοιχείο της χλωρίδας είναι το Eotrigonobalanus furcinervis μέλος της οικογένειας των Fagaceae από το οποίο έχουν τα φύλλα, το ξύλο και τους καρπούς. Επίσης, έχουμε δαφνίδες, lauraceae, rhamnaceae, πευκίδες, calocedrus suleticensis καθώς και μονοκοτυλήδονα όπως το sabal major και trachycarpus.
Η χλωρίδα της Κύμης είναι ηλικίας Κατωτέρου Μειόκαινου και θεωρείται η πιο γνωστή Ελληνική απολιθωμένη χλωρίδα. Περιέχει πολλά αγγειόσπερμα (φηγιίδες, δαφνίδες, myricaceae, juglandaceae), κωνοφόρα (glyptostrobus, pinus, taxodium) αλλά και δύο διαφορετικά είδη του κωνοφόρου tetraclinis, to tetraclinis brachydon kai to tetraclinis salicornioides. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική υποτροπική χλωρίδα αειθαλών πλατύφυλλων παρουσία κωνοφόρων.
Η χλωρίδα της λιγνιτοφόρου λεκάνης των Βεγόρων είναι ηλικίας Ανωτέρου Μειόκαινου. Έχουμε κωνοφόρα όπως πευκίδες, φυλλοβόλες ταξοδιίδες (pinus vegorae, abies, glyptostrobus, taxodium, sequoia, cupressus, ginko) και πολλά αγγειόσπερμα (quercus, fagus, alnus, carpinus, acer, sassafras, zelkova, ulmus). Πρόκειται για χαρακτηριστικό μεικτό μεσοφυτικό δάσος υπομεσογγειακού τύπου.
Η χλωρίδα της Ελασσόνας είναι ηλικίας Ανωτέρου Μειόκαινου. Είναι ιδιαίτερα πλούσια σε κωνοφόρα (πευκίδες και ταξοδιίδες). Έχουμε τα μοναδικά ευρήματα της cathaya και του cedrus, όπου έχουμε για πρώτη φορά απολιθωμένους κώνους των παραπάνω φυτών. Πρόκειται για ένα μεικτό δάσος κωνοφόρων και πλατύφυλλων.
Στη Σαντορίνη έχουμε την πρώτη σαφή ένδειξη Μεσογειακής χλωρίδας. Στα τοιχώματα της καλδέρας έχουμε τα μοναδικά για όλο τον κόσμο απολιθώματα ελιάς olea europaea και φιστικιάς pistacea lentiscus. Επίσης έχουμε το tamarix και φοίνικες chamaerops humilis.
Στον λιγνίτη έχουμε την συμμετοχή των σπερματόφυτων, αγγειοσπέρμων και μικρή συμμετοχή των πτεριδόφυτων, αντίθετα στον λιθάνθρακα έχουμε την συμμετοχή των πτεριδόφυτων και μικρή συμμετοχή των γυμνοσπέρμων. Η διαφορά τους δηλαδή είναι στην διαφορετική αρχική φυτική ύλη.
Ο Καινοφυτικός αρχίζει με την πρώτη εμφάνιση των αγγειοσπέρμων, με την εμφάνιση μεγάλων απολιθωμάτων στον ευρωπαϊκό χώρο, στο κατώτερο τμήμα του Αν. Κρητιδικού.
Κύρια ή γνήσια απολίθωση : Δύσκολος τρόπος απολίθωσης. Μπορεί να γίνει όταν σε μια περιοχή υπάρχει άφθονο ένυδρο SiO2. Οι απολιθωμένοι κορμοί στον Έβρο βρίσκονται πολύ κοντά στον κρατήρα, γι΄ αυτό έχουν υποστεί την κύρια απολίθωση. Η φυτική ύλη αντικαθίσταται μόριο προς μόριο από το Si , το οποίο προέρχεται συνήθως από την ηφαιστειότητα. Η κύρια απολίθωση δεν γίνεται επιλεκτικά μόνο στο ξύλο. Δεχόμαστε ότι έχουμε τέλεια διατήρηση της εσωτερικής δομής του ξύλου. Η φυτική ύλη θα πρέπει να βρίσκεται σε υγρό περιβάλλον. Τα φύλλα και τα κλαδιά στην Λέσβο είναι αποτυπώματα. Συνδυασμός κύριας και ζωντανής απολίθωσης. Οι κορμοί στην Λέσβο δεν πρέπει να ήταν πάνω από 30 μ.( βρέθηκε ο ριζικός κόμβος). Στην Σαχάρα οι κορμοί παθαίνουν ζωντανή απολίθωση. Η δομή του φυτού μπορεί να μελετηθεί με λεπτοτομές, από εκεί προέρχεται η γνώση μας για την ιστορική εξέλιξη των φυτών. Στην Λήμνο , βρέθηκαν οπαλιωμένη κουκουνάρα και φύλλο κανέλλας τα οποία είχαν μεγάλη ποσότητα SiO2.
Ενανθράκωση : Συσσώρευση σε άνθρακα. Δύσκολη διαδικασία . Αποβολή πτητικών συστατικών. Πρέπει η φυτική ύλη να είναι έτσι ώστε να υπάρχει μικρή παρουσία οξυγόνου για να γίνει η φυτική ύλη σε άνθρακα. Ο πυθμένας στον βάλτο είναι οργανικής προέλευσης, υπάρχει έλλειψη οξυγόνου και έτσι γίνεται η ενανθράκωση . Το περιβάλλον πρέπει να είναι ήρεμο. Αργή διαδικασία. Τελικό προϊόν είναι το κάρβουνο και κάτω από μια βιοχημική διαδικασία κατά την πορεία της ενανθράκωσης δημιουργούνται ορισμένα ορυκτά του άνθρακα ( macerals )
Εξανθράκωση : Η δομή της φυτικής ύλης μπορεί να διατηρηθεί. Η καύση είναι γρήγορη. Μοναδικό ορυκτό ο φουζίτης. Τελικό προϊόν της εξανθράκωσης είναι ο ξυλάνθρακας.
Εκμαγείωση : στις κουκουνάρες, αποτύπωμα φύλλων
Περιασβέστωση : Η φυτική ύλη διατηρείται . π.χ ψάρια στην Βραζιλία (Κρητιδικό)
Λέσβος
Βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα του νησιού και οι κύριες εμφανίσεις των απολιθωμένων κορμών βρίσκονται στο τρίγωνο Σιγρί-Άντισσα-Ερεσσός. Έχει ηλικία 20.000.000 χρόνια (Μειόκαινο)
Έχουμε κορμούς κωνοφόρων (πευκίδες, ταξοδιίδες) και αγγειοσπέρμων και κλαδίσκους, ρίζες, καρπούς, φύλλα και σπέρματα.
Έβρος
Βρίσκεται στους Τριτογενείς σχηματισμούς των νομών Ροδόπης και Έβρου. Έχει ηλικία Αν.Ρουπέλιο – Σάττιο. Έχουμε απολιθωμένους κορμούς αγγειοσπέρμων, γυμνοσπέρμων και φοινίκων (οι παλαιότεροι στην Ελλάδα). Καθώς και φύλλα κανέλας, φοινίκων, δρυός, κυπαρρισίδων. Επίσης έχουμε το παλαιότερο είδος δρυός στον κόσμο. Πρόκειται για μια υποτροπική χλωρίδα του Αν. Ολιγοκαίνου.
Β. Εύβοια
Η κύρια εμφάνιση είναι στην θέση Ψηλή Ράχη, δυτικά του χωριού Κερασιά. Έχουμε απολιθωμένους κορμούς και φύλλα.
Λήμνος
Αποτελεί συνέχεια της Λέσβου, έχει ηλικία Μειόκαινου, έχουμε κατακοίμενους κορμούς και πρέμνα, κωνοφόρα (πρωτοπευκίδες) και αγγειόσπερμα δικοτυλήδονα, ρίζες και κορμούς από γυμνόσπερμα και αγγειόσπερμα καθώς και είδη σεκόιας.
Έχουμε φύλλα κανέλλας, οξιάς, δρυός και λεύκης καθώς και φοίνικες και φύλλα αυτών. Παρατηρούμε την ύπαρξη οπαλιομένου ορίζοντα με μοναδική ανά τον κόσμο εμφάνιση πυριτιωμένων φύλλων και κώνων.
Τα ψιλόφυτα από το Δεβόνιο είναι οι πρώτες απλές μορφές.
Από το Ιουρασικό.
Από το Ανώτερο Λιθανθρακοφόρο.
Ως γεωλογικό μνημείο χαρακτηρίζεται μια περιοχή όταν αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός σταδίου των εξελεγκτικών διεργασιών της Γης ή αν αντιπροσωπεύει μια γεωδυναμική διεργασία για την εξέλιξη της επιφάνειας του πλανήτη.
Στα γεωλογικά μνημεία περιλαμβάνονται οι εμφανίσεις μεταλλευμάτων, ορυκτών και πετρωμάτων, θέσεις φυτικών και ζωικών απολιθωμάτων, σημαντικές γεωλογικές δομές, ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί και τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
Στην λεκάνη των Βεγόρων και στα Σκούρα Σπάρτης.
o Μεσογειακή χλωρίδα, στο Αν.Ολιγόκαινο
o Οι φοίνικες εξαφανίστηκαν στο Κ.Μειόκαινο, εκτός από τον Έβρο που εξαφανίστηκαν στο Αν.Ολιγόκαινο
o Σπάρτη, το μουσείο ελιάς – στο Πλειόκαινο έχουμε πλατάνια
o Το αρχαιότερο απολίθωμα είναι οι στρωματόλιθοι Προκαμβρίου ( Βολιβία )
o Φύκι έχουμε από το Δεβόνιο ( πρόδρομες μορφές πτεριδόφυτων
o Υπάρχει προγονική μορφή δρυός μόνο στον Έβρο
o Μεσοζωικό, από τα μεταβατικά στρώματα της Πίνδου, έχουμε στην Ελλάδα ένα κωνοφόρο
o Εξέλιξη της χλωρίδας στην Ελλάδα από το Αν.Κρητιδικό έως σήμερα
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΦΥΤΩΝ
Παλαιοζωικός : Προκάμβριος αιώνας των φυκιών.
Παλαιοφυτικός: Από το Δεβόνιο έχουμε τα πρώτα φυτά ξηράς. Μέσα στην θάλασσα του Δεβονίου υπάρχουν τεράστια φύκι. Ήταν θέμα εξελικτικής πορείας των φυτών να κατοικήσουν στην χέρσο. Τα ψιλόφυτα είναι οι πρώτες απλές μορφές. Και από τα θαλάσσια φύκι έχουμε κύρια απολίθωση.
Λιθανθρακοφόρο: Λιθάνθρακες, εξαιτίας της άφθονης βλάστησης. Το Αν.Λιθανθρακοφόρο είναι το πλέον παραγωγικό, έχουμε την εξαφάνιση των ψιλοφύτων και την εμφάνιση των πρωτόγονων γυμνοσπέρμων. Εδώ έχουμε τα πτεριδόφυτα, το λεπιδόδεντρο Singilaria .
Δεβόνιο: Πρώτη ξηρά (κουκεζίτης – Εσθονία, είδος κάρβουνου, ορυκτός άνθρακας)
Πτεριδόφυτα (sos συστηματική ταξινόμηση και παραδείγματα) : διχαλωτή διακλάδωση μίσχου, ένα πρωτόγονο γνώρισμα που κληρονομείται στα πρώτα φυτά ξηράς από τα φύκι. Σιγά σιγά διαφοροποιώντας ορισμένα όργανα κατέκτησαν την χέρσο.
Τα ψιλόφυτα Rhinia στο Δεβόνιο εξαφανίζονται (δεν έχουν ρίζες), δεν έχουμε τέτοια απολιθώματα στην Ελλάδα. – Asteroxylon (διχαλωτή διακλάδωση, έχει αγκάθια και όχι φύλλα, Μ. Δεβόνιο)
Λιθανθρακοφόρο: Τα ψιλόφυτα εξαφανίστηκαν. Εμφανίστηκαν άλλες ομάδες πτεριδόφυτων – λεπιδόδεντρο και Calamites. Έχουμε την εμφάνιση των γυμνοσπέρμων : Pecopteris, Neuropteris, Fenopteris, Cordaites που είναι μια ιδιαίτερη ομάδα του γένους, έχουν βρεθεί τα φύλλα του Annularia stilata και τέλος γνωστό είναι και το γένος Stigmaria. Στο Λιθανθρακοφόρο έχουμε τεράστια κοιτάσματα ορυκτών ανθράκων. Πολύ βλάστηση κανείς δεν γνωρίζει γιατί. Ίσως μετά από μια ηφαιστειακή δράση, εκλύθηκε αυξημένη ποσότητα CO2. Εξαφανίζονται τα ευδιάκριτα παλαιοβοτανικά στοιχεία που δείχνουν την προέλευση του λιθάνθρακα,
Πέρμιο: Έντονη ηφαιστειακή δράση, έδωσε πολλά απολιθωμένα δάση. Τα πτεριδόφυτα και τα γυμνόσπερμα εμφανίζονται με περισσότερες μορφές. Σαφή διαφοροποίηση χλωρίδας σε σχέση με το Λιθανθρακοφόρο (Neuropteris – Κρήτη).
Μεσοφυτικός: Πλούσιος σε ευρήματα και απολιθωμένα δάση. Η χλωρίδα αποχωρεί. Αρχίζουν να αναπτύσσονται τα αγγειόσπερμα. Η Ελλάδα είναι πολύ φτωχή σε ευρήματα. Στο Πέρμιο στην Ελλάδα, έχουμε την νευρόπτερις ( πτεριδόσπερμο – Κρήτη ). Στο Ιουρασικό στην Δ.Ελλάδα έχει βρεθεί το Brachyphyllum nepos- γυμνόσπερμο κωνοφόρο. Στην Πελοπόννησο, έχουμε τα μονοκοτυλήδονα με παράλληλη νεύρωση (Πίνδος). Στο Μειόκαινο είναι το απολιθωμένο δάσος στον Έβρο και την Λήμνο. Το Αν.Μειόκαινο το δάσος στην Εύβοια και στην Ελασσόνα και Κ.Μειόκαινο στην Κύμη. Στα δύο τελευταία έχουμε απολιθωμένες χλωρίδες.
Σαντορίνη, στα 60.000 χρ. Απολιθωμένα φύλλα ελιάς.
Μεσοφυτικός = Αιώνας Γυμνοσπέρμων: Η Ελλάδα πτωχή σε χλωρίδα . Στην Δ.Ελλάδα έχει βρεθεί το Brachyphyllum nepos- γυμνόσπερμο κωνοφόρο μαζί με τις Ποσειδώνιες έχουν βρεθεί σε Γερμανία και Βραζιλία. Έχουν βρεθεί στα μεταβατικά στρώματα της Πίνδου στην Πελοπόννησο μαζί με αμμωνίτες και μονοκοτυλήδονα φυτά που δεν προσδιορίζονται εύκολα ( Αν.Κρητιδικό , χωρίς την επιδερμίδα)
Τριαδικό: Δημιουργία αλάτων. Τα φύλλα δεν είναι μεγάλα (μικρές απώλειες νερού). Έχουμε το απολιθωμένο δάσος στην Αριζόνα (κωνοφόρα, γυμνόσπερμα και = πτεριδόφυτα) και στην Μαδαγασκάρη. Είναι χαρακτηριστικοί βιότοποι. Στην Λέσβο η χλωρίδα είναι πλήρως εξελιγμένη. Όσον αφορά τα γένη και τα είδη, πάνω από 60- 70 είδη.
Ιουρασικό: Ginko. Υπερτερούν τα γυμνόσπερμα. Ακόμα δεν έχουμε αγγειόσπερμα που είναι τα πλέον εξελιγμένα. Έχουμε μορφές γυρεόκοκκων αγγειοσπέρμων. (Λογικό η προέλευση να είναι από το Ιουρασικό).
Καινοφυτκός: Στην Ελλάδα έχουμε πολλά φυτικά απολιθώματα. Μέσα στα ηφαιστειακά της Λέσβου, Λήμνου, Καστοριάς, Σαντορίνης, Νίσυρος και Β. Εύβοιας.
Λιγνιτοφόρος λεκάνη Κύμης –Αλιβερίου: Πρόκειται για δύο διαφορετικές λεκάνες και όχι για μια ενιαία. Εκεί βρέθηκε χαρακτηριστική κουκουνάρα ηλικίας 20.000.000 χρόνων.
Βάλτος: οικοσύστημα με οργανικά συστατικά μέσα του
Glyptostrombus: δείκτης αυτόχθονης γένεσης ορυκτού άνθρακα
Φύλλο Κανέλλας: έχει χαρακτηριστική κύρια νεύρωση. Δεν φύεται στην Ευρώπη, μαζί με τις δαφνίδες (δείκτης παλαιοκλίματος και παλαιοπεριβάλλοντος)
Κόκκινο χρώμα σε φύλλο: ίσως οφείλεται σε οξείδωση
Χλωρίδα Κύμης: η γνωστότερη χλωρίδα στην Ευρώπη, έχουν βρεθεί απολιθωμένα ξύλα μέσα σε ένα λιμναίο οικοσύστημα.
Φοίνικας: Κ.Μειόκαινο ΔΕΝ υπάρχει πλέον
Η μέθοδος των επιδερμίδων: σημαντική για τον προσδιορισμό των ηλικιών
Εάν η θερμοκρασία δεν είναι αρκετή δεν θα καρποφορήσει το δέντρο
Παλαιοκλιματικό μοντέλο Κύμης= 20Co, συχνές βροχοπτώσεις ( 2000mm)
Σαντορίνη: στα τοιχώματα της καλδέρας είναι απεικονισμένη όλη η ηφαιστειότητα της Μεσογείου. Εκεί υπάρχουν τα παλαιότερα απολιθωμένα φύλλα ελιάς. Υπάρχουν πολλοί απολιθωμένοι φοίνικες και πιο πάνω ανάμεσα στα ηφαιστειακά υπάρχει ένα συνεκτικό στρώμα γεμάτο με φυτικά απολιθώματα. Στην Σαντορίνη βρίσκονται τα πιο σπάνια και καλοδιατηρημένα φύλλα ελιάς. Έχουν βρεθεί και στην Νίσυρο αλλά δεν είναι καλοδιατηρημένα. Στην καλδέρα το ακρωτήρι έχει ηλικία 3.000.000 – 100.000 χρόνια, η μεσαία σειρά 100.000- το 1645 ( εναλλαγές ηφαιστειακών τόφφων) και τέλος το αρχαιολογικό στρώμα χρονολογείται το 1645. Πάνω στα απολιθωμένα φύλλα φαίνονται κηλίδες, πιθανόν πρόκειται για πιέσεις και όχι από λασπορροές. Ανακαλύφθηκαν και φυτοπαθολογικές ασθένειες όπως ο δάκος. Στην Σαντορίνη έχουν βρεθεί και φτερά πτηνών. Τα φύλλα που βρίσκουμε στην Σαντορίνη έχουν σκληρό περίβλημα . Τέτοια βρίσκουμε στο ηφαιστειακό τόξο του Ν. Αιγαίου . Θα μπορούσαν να βρεθούν και στην Κω , την Τήνο και την Νίσυρο.
Χλωρίδα Σαντορίνης :