Το σεισμοτεκτονικό πλαίσιο

 

Ο χώρος της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας βρίσκεται πάνω στην Ευρασιατική πλάκα, η οποία απωθείται προς το νότο, στην πλάκα της Αφρικής που υποβυθίζεται. Παράλληλα, στην περιοχή της Συρίας, η πλάκα της Αραβίας διεμβολίζει την Ευρασιατική πλάκα κινούμενη προς τα βόρεια, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα του τουρκικού χώρου να ωθείται πλευρικά-δυτικά προς το χώρο του Αιγαίου. Η κίνηση αυτή διευκολύνεται από την παρουσία της NΟrth AnatΟlian Fault ZΟne, το οποίο διασχίζει με μια γενική διεύθυνση Α-Δ, από την περιοχή της Αρμενίας έως τον Ελλήσποντο τον τουρκικό χώρο, αποτελώντας παράλληλα μια πρώτης τάξεως ενεργό τεκτονική δομή μέσα στην Ευρασιατική πλάκα. Η κίνηση κατά μήκος της NΟrth AnatΟlian Fault ZΟne είναι οριζόντια δεξιόστροφη και έχει σαν αποτέλεσμα την εκδήλωση σημαντικού αριθμού σεισμών, οι οποίοι φτάνουν και υπερβαίνουν συχνά μεγέθη της τάξης των 7R. Ενδεικτικό είναι ότι από το 1939 έχουν γίνει 10 μεγάλοι σεισμοί ανάλογου μεγέθους, οι οποίοι προξένησαν σημαντικότατες καταστροφές.
    Κατά μήκος της NAFZ (NΟrth AnatΟlian Fault ZΟne) έχει παρατηρηθεί μια σταδιακή μετατόπιση της δραστηριότητάς της με εκδήλωση σεισμών από τα ανατολικά τμήματα (περιοχή Erzincan) προς τα δυτικά (περιοχή Izmit). Τα τελευταία μάλιστα χρόνια είχε διαπιστωθεί ότι είχαν συγκεντρωθεί τεκτονικές τάσεις και προσδιορίστηκε, με μεγάλη σχετικά ακρίβεια, η βραχυπρόθεσμη ενεργοποίηση του ρήγματος στην επικεντρική περιοχή.
    Η παρουσία της NAFZ σε όλο το μήκος της είναι εμφανής από την άμεση επίδρασή της στο ανάγλυφο και ειδικότερα τις ανωμαλίες που επιφέρει στο υδρογραφικό δίκτυο που οφείλονται στις ταπεινώσεις, ανυψώσεις και περιστροφές των ρηξιτεμαχών, λόγω της δεξιόστροφης οριζόντας μετάθεσης των εκατέρωθεν πλευρών του ρήγματος. Οι κινήσεις αυτές έχουν δημιουργήσει σειρά ταπεινώσεων σε μακρό και μικρό-κλίμακα, όπως οι λίμνες Sapanca και Iznik, ενώ πιστεύεται ότι όλος ο κόλπος του Μαρμαρά αντιστοιχεί σε μια τέτοια ενεργό τεκτονική μακροδομή.
    Η παρουσία της NAFZ στην ευρύτερη επικεντρική περιοχή τονίζεται, πρόσθετα, από τις εμφανίσεις ορισμένων γεωλογικών σχηματισμών και ειδικότερα των πρόσφατων Πλειο - Τεταρτογενών σχηματισμών, οι οποίοι έχουν μια επιμήκη ανάπτυξη με γενική διεύθυνση Α-Δ που συμπίπτει με αυτή της ρηξιγενούς ζώνης. Εκατέρωθεν των προηγούμενων σχηματισμών εμφανίζονται σχηματισμοί του υποβάθρου, οι οποίοι δομούν περιοχές με έντονο ανάγλυφο.
    Στην ευρύτερη περιοχή του Izmit (Νικομήδειας), όπως είναι ευνόητο, λόγω της παρουσίας της ενεργού ρηξιγενούς ζώνης, έχουν εκδηλωθεί, σύμφωνα με τα υφιστάμενα στοιχεία των 2.000 τελευταίων χρόνων, τα ακόλουθα καταστροφικά σεισμικά γεγονότα:

    29 (24 Νοεμβρίου)
   Σεισμός κατέστρεψε τη Νικομήδεια.
   
69
    Η Νικομήδεια καταστράφηκε από σεισμό.
    121
    Η Νικομήδεια καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό.
    128
    Η Νικομήδεια καταστράφηκε από σεισμό.
    269
    Η Νικομήδεια και η ευρύτερη περιοχή ερημώθηκε από σεισμό.
    362 (2 Δεκεμβρίου)
    Η Νικομήδεια καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό.
    446 (26 Ιανουαρίου)
    Καταστροφικός σεισμός έλαβε χώρα στον κόλπο της Νικομήδειας.
    478 (25 Σεπτεμβρίου)
    Η Ελληνόπολη και η Νικομήδεια καταστράφηκαν ολοσχερώς με πολλές ανθρώπινες απώλειες.
    554 (16 Αυγούστου)
    Ένας καταστροφικός σεισμός προκάλεσε την κατάρρευση του μεγαλύτερου τμήματος της Νικομήδειας.
    740 (26 Οκτωβρίου)
    Οι πόλεις Νικομήδεια, Πραένετος και Νίκαια καταστράφηκαν από σεισμό.
    989 (25 Οκτωβρίου)
    Σεισμός στα ανατολικά της θάλασσας του Μαρμαρά προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στη Νικομήδεια.
    1064 (23 Σεπτεμβρίου)
    Η περιοχή μεταξύ της Κωνσταντινούπολης και της Νικομήδειας καταστράφηκε από σεισμό.
    1567 (1 Οκτωβρίου)
    Σεισμός στο επίκεντρο στη λίμνη Sapanca προκάλεσε καταστροφές στην περιοχή μεταξύ της Κωνσταντινούπολης και της Νικομήδειας (Izmit).
    1672 (25 Μαΐου)
    Σεισμός προκάλεσε καταστροφές στη Νικομήδεια (Izmit).
    1719 (25 Μαΐου)
    Μεγάλος σεισμός στο ανατολικό τμήμα της θάλασσας του Μαρμαρά κατέστρεψε τις πόλεις YalΟva, PazarkΟy, Karamursel, Kazikli, Izmit και Sapanca.
   
1754 (2 Σεπτεμβρίου)
    Μεγάλος σεισμός εκδηλώθηκε στον κόλπο του Izmit. Πολλά χωριά καταστράφηκαν ολοσχερώς και περίπου 2.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν.
   
1878 (19 Απριλίου)
    Σεισμός προκάλεσε καταστροφές στη Νικομήδεια (Izmit).
    1894 (10 Ιουλίου)
    Καταστροφικός σεισμός στον κόλπο του Izmit προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στην περιοχή μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Adapazari. Οι περισσότερες καταστροφές εντοπίσθηκαν μεταξύ Heybeliada, YalΟva και Sapanca, όπου τα περισσότερα χωριά καταστράφηκαν ολοσχερώς με μεγάλες ανθρώπινες απώλειες.
   
1943 (20 Ιουνίου)
    Ο σεισμός του Hendek (Ms=6,4 και επίκεντρο 40.43Ν-30.48Ε) προκάλεσε μεγάλες καταστροφές (Ιο–VII) στην περιοχή μεταξύ Adapazari, Hendek, Akyazik, και Arifiye.
    1957 (26 Μαίου)
    Ο σεισμός του Abant είχε μέγεθος Μς=7.0 και επίκεντρο 40.57Ν-31.00Ε. Μαζί με το σεισμό εκδηλώθηκε σεισμική διάρρηξη μήκους 40 χιλιομέτρων με μέγιστο και μέσο άλμα περίπου 165 εκατοστά και 55 εκατοστά αντίστοιχα. Ο σεισμός προκάλεσε σχεδόν ολοσχερή καταστροφή σε μια στενή κοιλάδα μήκους 40 χιλιομέτρων μεταξύ της λίμνης Abant και του DΟkurcum, με εντάσεις που έφταναν Ιο=Χ βαθμούς.
   
1963 (18 Σεπτεμβρίου)
    Ο σεισμός της YalΟva (Ms=6,4 και επίκεντρο 40.65Ν-29.15Ε) προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές (IΟ=VIII) στην περιοχή μεταξύ Cinarcik, Armutlu, Kaplicasi και YalΟva.
    1967 (22 Ιουλίου)
    Ο σεισμός του Mudurnu (Ms=7.1 και επίκεντρο 40.60Ν-30.80Ε) έλαβε χώρα στη δυτική προέκταση της σεισμικής διάρρηξης που δημιουργήθηκε κατά το σεισμό του 1957. Ο σεισμός δημιούργησε μια σεισμική διάρρηξη μήκους 80 χιλιομέτρων με μέγιστο και μέσο άλμα περίπου 260 εκατοστά και 90 εκατοστά αντίστοιχα. Προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στην κοιλάδα του Mudurnu (IΟ=X) σε συνδυασμό και με τις εκτεταμένες ρευστοποιήσεις των ποτάμιων αποθέσεων σε απόσταση μέχρι και 25 χιλιόμετρα από το ρήγμα.

Η προώθηση της Αραβικής πλάκας προς τα βόρεια ωθεί τον Τουρκικό χώρο προς το χώρο του Αιγαίου. Η κίνηση διευκολύνεται από την παρουσία της North Anatolian Fault Zone που έχει οριζόντια δεξιόστροφη ολίσθηση.

 

Γεωγραφικός χάρτης με τα τμήματα της North Anatolian Fault Zone στην ευρύτερη περιοχή Κωνσταντινούπολης, Izmit και Bolu. Με τον αστερίσκο σημειώνεται η θέση του επικέντρου, ενώ διακρίνεται η δεξιόστροφη οριζόντια μετάθεση των εκατέρωθεν τεμαχών

 

Η North Anatolian Fault Zone και οι διαδοχικές περίοδοι ενεργοποιήσης των επιμέρους τμημάτων της.