Η ηλικία της Γης (Μια νέα θεωρία)

ΜΟΝΑΧΟ, Αύγουστος

Πριν από 4,5 δισ. χρόνια, λίγο μετά το σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος, πήρε μορφή κι η Γη - μια φλεγόμενη σφαίρα με επιφάνεια έναν ωκεανό μάγματος που κόχλαζε, βάθους 500 χλμ., ενώ η συνεχής πτώση μετεωριτών κατέστρεφε τάχιστα κάθε τμήμα ξηράς υπό διαμόρφωση. Οι συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες δεν ήσαν οι καταλληλότερες για την εμφάνιση ζωής.

Έτσι αποτύπωσε σε πίνακά του μία ανατολή σελήνης πριν από 4 δισ. χρόνια ο Αμερικανός καλλιτέχνης Ντον Ντίξον. Πολύ πρόσφατα, τρεις Γερμανοί ορυκτολόγοι διετύπωσαν μία νέα, πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, επανεκτιμώντας την ηλικία του πλανήτη μας

Αυτά λένε οι γνωστές θεωρίες. Μια νέα άποψη, όμως, διατυπωμένη από Γερμανούς ορυκτολόγους φαίνεται πως ανοίγει περισσότερο το «παράθυρο του χρόνου», δίνοντας μια περαιτέρω χρονική εξήγηση για τη ζωή στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, ωκεανοί όπως και σταθερά τμήματα ηπειρωτικού γήινου φλοιού υπήρχαν ήδη πριν 4,4 δισ. χρόνια, προσφέροντας στις πρώτες μορφές ζωής περιβάλλον κατάλληλο για την ανάπτυξή τους.

Όπως αναφέρεται στο επιστημονικό ένθετο της γερμανικής εφημερίδας «Ζιντόιτσε», τα παλαιότερα πετρώματα που έχουν ανεβρεθεί από γεωλόγους δίνουν έμμεσα δείγματα, ότι η ζωή εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία. Σε ιζήματα ηλικίας 3,9 δισ. χρόνων, από τη νήσο Ακίλια των δυτικών ακτών της Γροιλανδίας, εντοπίζονται ίχνη άνθρακα, των οποίων η κατανομή ισοτόπων μαρτυρά την ύπαρξη σύνθετων οργανισμών με ανάλογο μεταβολισμό. Και παρ' όλο που τα παλαιότερα υπολείμματα οργανισμών έχουν ηλικία μικρότερη κατά μισό δισ. χρόνια, αποκαλύπτουν ωστόσο μορφές βακτηριδιακής ζωής τόσο πολύπλοκες, ώστε θα χρειάζονταν αιώνες για την εξέλιξή τους.

Το απλό γεωλογικό ερώτημα είναι «πότε δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση ζωής;» Οι τρεις ορυκτολόγοι από το Μίνστερ -Ερικ Σέρερ, Κάρστεν Μίνκερ και Κλάους Μέτσγκερ- επαναπροσδιορίζουν το χρόνο αποσύνθεσης του ραδιενεργού στοιχείου λουτέσιου- μια λεπτομέρεια με σοβαρότατες συνέπειες. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Κ. Μίνκερ, «οι συνθήκες στο νέο πλανήτη διακρίνονταν από πολύ περισσότερη τάξη απ' όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα».

Ελλείψει παλαιοτέρων ευρημάτων, οι γεωλόγοι πίστευαν μέχρι τώρα, ότι μέχρι πριν από 4 δισ. χρόνια τίποτε δεν ήταν σταθερό στον πλανήτη, εικασία που φαινόταν να επιβεβαιώνεται κι από δεδομένα σχετικά με τη σελήνη. Αυτό τώρα τίθεται υπό αμφισβήτηση, με την εξέταση παλαιότατων πετρωμάτων κι ορυκτών που διαθέτουν ως «ενσωματωμένα ρολόγια» ίχνη ραδιενεργών στοιχείων. «Η πρωταρχική σύσταση του ηλιακού συστήματος μας είναι γνωστή από την ανάλυση υλικού μετεωριτών. Το σημερινό ποσοστό των στοιχείων μαρτυρά, εκτός της ταχύτητας αποσύνθεσης, και την ηλικία των πετρωμάτων», μας εξηγεί ο Μίνκερ. Με ιδιαίτερη βραδύτητα αποσυντίθεται το ουράνιο σε μόλυβδο και το λουτέσιο σε χάφνιο, πράγμα που καθιστά δυνατή τη χρονολόγηση πίσω στη χαραυγή της γήινης Ιστορίας.

Τα πρώτα πετρώματα «χρονογράφοι» είναι εξαιρετικά σπάνιοι κρύσταλλοι του ορυκτού ζιρκόνιο, συνήθως χρώματος καφετί ή κίτρινου, μεγέθους υποδιαίρεσης του χιλιοστού και αποτελούν τμήμα αμμόλιθων, που σχηματίζονται αποκλειστικώς σε ηπειρωτικό φλοιό και παρουσιάζουν εξαιρετική αντοχή σε έντονες κλιματικές και ατμοσφαιρικές μεταβολές. «Κι ενώ σχεδόν όλα τ' άλλα ορυκτά κάποια στιγμή αλλάζουν σύσταση, το ζιρκόνιο διατηρεί την αρχική του», σύμφωνα με τον Κλ. Μέτσγκερ.

Το ορυκτό αιχμαλωτίζει στην κρυσταλλική του δομή ουράνιο και χάφνιο, όχι όμως και λουτέσιο. Έτσι με το ζιρκόνιο είναι συνδεδεμένα δύο «ρολόγια αποσύνθεσης», η αλληλεπίδραση των οποίων επιτρέπει στους γεωλόγους ματιές στο παρελθόν μέσα από το σχηματισμό του ορυκτού. Κατά το σχηματισμό του ζιρκόνιου άρχισε η λειτουργία του (ρολογιού) -συνδυασμού ουράνιου - μόλυβδου- με τη βοήθεια του οποίου εκτιμήθηκε προσφάτως η ηλικία κομματιού ζιρκόνιου από τους Λόφους Τζακ της δυτικής Αυστραλίας σε 4,4 δισ. χρόνια. Μόνον η ηλικία του παρέχει λίγες πληροφορίες για την κατάσταση της νεαρής γης- αφού, θεωρητικώς, ο φλοιός όπου αυτό σχηματίστηκε μπορεί να καταστράφηκε την επόμενη ημέρα. Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, ένα τμήμα του πρέπει οπωσδήποτε να διατηρήθηκε- άποψη που επιτρέπει την επέκτασή της στην ύπαρξη του «ρολογιού» λουτέσιου - χάφνιου. Αυτό σταμάτησε κατά το σχηματισμό του ζιρκόνιου, διατηρώντας μεταξύ άλλων την ηλικία του περιβάλλοντος, στο οποίο δημιουργήθηκε το ορυκτό.

Όποια κι αν ήταν η σύνθεση του «μίγματος» από το οποίο προήλθε η ζωή, «χωρίς τη συμβολή του νερού τίποτε δεν θα ήταν δυνατόν», δηλώνει κατηγορηματικά ο Γερμανός παλαιοβιολόγος Χέρμπερτ Σιπιόνκα. Το νερό αποτελεί απαραίτητο συντελεστή αντιδράσεων, εκτός αυτού είναι το μόνο στοιχείο ικανό να προσφέρει στους πρώτους ζώντες οργανισμούς προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Κατά τις επικρατούσες θεωρίες, οι προϊστορικοί ωκεανοί θα μπορούσαν να είναι έρημοι παγετώνων ή να είχαν θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 100 βαθμών Κελσίου. Πάντως, όλα τα σενάρια έχουν ένα κοινό σημείο: κάποια στιγμή, κάπου παρουσιάστηκαν «κόγχες» κατάλληλες για τη δημιουργία ζωής. Και σύμφωνα με τη νέα θεωρία των επιστημόνων από το Μίνστερ, αυτή η «κόγχη» δημιουργήθηκε ήδη όταν η Γη βρισκόταν στην τρυφερή ηλικία των 150 εκατομμ. ετών.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ